Ολοένα και αυξανόμενη παρουσιάζεται η τάση του ανθρωπίνου δυναμικού των εταιρειών να εκδηλώνουν εργασιακές συμπεριφορές που τείνουν να επηρεάζουν την ψυχολογική τους κατάσταση, την εργασιακή τους απόδοση και ως συνέπεια την ευρύτερη οργανωτική τους αποτελεσματικότητα.
Με τον όρο ‘εργασιακές συμπεριφορές’ ή κατά την αγγλική ‘competencies’ αναφερόμαστε στο σύνολο εκείνων των συμπεριφορών που χρειάζεται να καλλιεργήσει και να αναπτύξει ο κάθε εργαζόμενος με στόχο να αυξήσει την εργασιακή του απόδοση και να επιτύχει ένα καλύτερο εργασιακό αποτέλεσμα. Τέτοιου είδους εργασιακές συμπεριφορές μπορεί να είναι οι ακόλουθες: ομαδικότητα, υποστήριξη, επίλυση προβλημάτων, δεξιότητες επικοινωνίας και οργάνωσης, ηγετικές και προσαρμοστικές ικανότητες, αναλυτική και κριτική ικανότητα, ανθεκτικότητα, εφευρετικότητα, κ.ο.κ ( Bartram et al., 2002; Burrus et al., 2013; Woodruffe, 1993). Επομένως με τον όρο competencies αναφερόμαστε όχι στις συμπεριφορές αυτές καθ’ αυτές αλλά στις ικανότητες, δεξιότητες και δράσεις που κάθε εργαζομενος χρειάζεται να αναπτύξει με στόχο να ικανοποιήσει τις αναγκαίες εργασιακές απαιτήσεις. Καταλυτικό ρόλο στην εργασιακή απόδοση παίζει και η ‘ψυχολογική ευεξία’ των εργαζομένων ή διαφορετικά το ‘psychological well-being’ τους, καθώς έχει βρεθεί πως τα συναισθήματα που αναπτύσσουν οι άνθρωποι κατά την διεξαγωγή καθημερινών εργασιακών δραστηριοτήτων επηρεάζουν την εργασιακή τους απόδοση (Wright & Bonett, 1997; Wright et al., 1993). Για τον λόγο αυτό, κρίνεται μεγάλης σημασίας η διερεύνηση της πιθανής επίδρασης των εργασιακών συμπεριφορών των εργαζομένων στην ψυχολογική τους ευημερία.
Πολλοί ερευνητές έχουν μελετήσει το ευρύ πεδίο των εργασιακών συμπεριφορών και της ψυχολογικής ευημερίας ξεχωριστά, αλλά κανείς δεν επιχείρησε μέχρι στιγμής να εξερευνήσει την ύπαρξη μιας πιθανής συσχέτισης μεταξύ αυτών των δύο μεταβλητών. Η παρούσα μελέτη που διεξήχθη από την Οργανωσιακή Ψυχολόγο Μαρία Ευφροσύνη Σερέτη στο πλαίσιο της διπλωματικής της εργασίας συνέβαλε σημαντικά στη βιβλιογραφία καθώς προσέφερε γνώση σχετικά με την ανεξερεύνητη σχέση μεταξύ των managerial competencies και της ψυχολογικής ευημερίας. Ο λόγος που η παρούσα έρευνα επικεντρώθηκε στα managerial competencies είναι ότι αυτά έχουν θεωρηθεί ώς οι γενικές εργασιακές συμπεριφορές τις οποίες οι εργαζόμενοι χρειάζεται να αναπτύξουν σε ένα δυναμικό επιχειρηματικό περιβάλλον, δεδομένου ότι αυτές μπορεί να λειτουργήσουν ως προβλεπτικοί παράγοντες της απόδοσης και να οδηγήσουν αποτελεσματικά σε οργανωσιακή επιτυχία και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα (Antonacopoulou & FitzGerald,1996; Konigova et al., 2012).
Η μέτρηση
Για την μέτρηση των managerial competencies χρησιμοποιήθηκε μια κλίμακα αξιολόγησης της προσωπικότητας: Occupational Personality Questionnaire, με την παρούσα μελέτη να επικεντρώνεται σε 4 επιμέρους διαστάσεις της - εργασιακές συμπεριφορές: α) Ανάλυση-Ερμηνεία, β) Προσαρμογή-Αντιμετώπιση, γ) Υποστήριξη-Συνεργατικότητα, δ) Οργάνωση-Εκτέλεση (OPQ32r, SHL Group, 2018), ενώ για την αξιολόγηση της ψυχολογικής ευεξίας η κλίμακα 6 διαστάσεων Ψυχολογικής Ευημερίας της Ryff: α) Αυτονομία, β) Περιβαλλοντική Γνώση, γ) Προσωπική Ανάπτυξη, δ) Θετικές σχέσεις με άλλους, ε) Σκοπός στη ζωή, στ) Αυτο-αποδοχή (1989).
Το OPQ32r παρουσιάζει πολύ ικανοποιητικά επίπεδα αξιοπιστίας με μέσο όρο το 0.84. Πιο συγκεκριμένα η διάσταση Ανάλυση-Ερμηνεία με δείκτη αξιοπιστίας 0.92, η διάσταση Προσαρμογή-Αντιμετώπιση με δείκτη αξιοπιστίας 0.89, η διάσταση Υποστήριξη-Συνεργατικότητα με δείκτη αξιοπιστίας 0.88 και η διάσταση Οργάνωση-Εκτέλεση με δείκτη αξιοπιστίας 0.94 (SHL Group, 2018). Αντίστοιχα, σε ικανοποιητικά επίπεδα παρουσιάστηκαν κι οι δείκτες εγκυρότητας για το OPQ32r. Αναφορικά με την κλίμακα της Ψυχολογικής Ευημερίας της Ryff, επιλέχθηκε η έκδοση των 18-τεμαχίων προκειμένου να εξυπηρετήσει τους υψηλούς δείκτες εγκυρότητας και αξιοπιστίας και να αποτελέσει το καλύτερο μοντέλο προσαρμογής για την παρούσα μελέτη (Ryff & Singer, 2006). Το στατιστικό εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε για την εξαγωγή των αποτελεσμάτων ήταν το IBM SPSS Statistics 25 και τα δεδομένα αναλύθηκαν με διμερείς συσχετίσεις και αναλύσεις γραμμικής παλινδρόμησης. Τα ευρήματα αναλύθηκαν και ερμηνεύθηκαν λαμβάνοντας υπόψη διάφορους παράγοντες σε κάθε πολιτισμικό εργασιακό περιβάλλον.
Αποτελέσματα έρευνας
Τα αποτελέσματα απέδειξαν ότι οι συγκεκριμένες εργασιακές συμπεριφορές ή αλλιώς τα εν λόγω managerial competencies απεικονίζουν μια στατιστικά σημαντική σχέση με την ψυχολογική ευεξία και ως εκ τούτου θεωρούνται ως καλός προβλεπτικός παράγοντας της ψυχολογικής ευημερίας των εργαζομένων στο εργασιακό περιβάλλον. Αυτό υποδεικνύει ότι οι εργαζόμενοι που αναπτύσσουν πιο επαρκώς managerial competencies είναι πιο πιθανό να βιώσουν υψηλότερα επίπεδα της ψυχολογικής τους ευημερίας συνολικά, στον εργασιακό χώρο.
Επιπρόσθετα βρέθηκαν και αλληλεπιδράσεις μεταξύ διακριτών εργασιακών συμπεριφορών και συγκεκριμένων διαστάσεων της ψυχολογικής ευημερίας, ενισχύοντας έτσι την κύρια σχέση μεταξύ των δύο αυτών μεταβλητών.
Πιο συγκεκριμένα, η ικανότητα της Ανάλυσης-Ερμηνείας είναι πιο πιθανό να επηρεάσει θετικά τη διάσταση της Αυτονομίας, υποδεικνύοντας ότι οι εργαζόμενοι που εκφράζονται περισσότερο μέσω της αναλυτικής σκέψης και επιθυμούν να ερμηνεύουν ακόμη και μικρές λεπτομέρειες στην εργασία τους, είναι πιθανότερο να είναι πιο αυτοπροσδιοριζόμενοι και ανεξάρτητοι καθώς θα αντιστέκονται στις κοινωνικές απόψεις και θα συνεχίζουν να αξιολογούν τα πράγματα με τον προσωπικό και λεπτομερή τους χαρακτήρα. Επίσης η ικανότητα της Προσαρμογής-Αντιμετώπισης είναι πιθανότερο να επηρεάσει θετικά τις διαστάσεις της Αυτο-αποδοχής και της Περιβαλλοντικής Γνώσης. Αυτό σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι που ανταποκρίνονται καλά στις αλλαγές στον εργασιακό χώρο, ανακάμπτουν επαρκώς μετά από αγχωτικές καταστάσεις και αντιμετωπίζουν ικανοποιητικά τις αποτυχίες, είναι πιθανότερο να αισθάνονται πιο ικανοποιημένοι με τον εαυτό τους και να νιώθουν υπερηφάνεια για ορισμένες από τις προσωπικές τους ιδιότητες, καθώς και να έχουν μεγαλύτερο έλεγχο σε μια σειρά εξωτερικών δραστηριοτήτων, να διαμορφώνουν ένα περιβάλλον κατάλληλο για τις προσωπικές τους ανάγκες και αξίες και να απεικονίζουν υψηλότερη συναισθηματική ανθεκτικότητα. Αντίστοιχα, η ικανότητα της Υποστήριξης-Συνεργατικότητας είναι πιο πιθανό να σχετίζεται θετικά με τη διάσταση των Θετικών Σχέσεων με τους άλλους, υποδεικνύοντας ότι οι εργαζόμενοι που έχουν μεγαλύτερη τάση να υποστηρίζουν τους συναδέλφους τους, να δείχνουν σεβασμό, ενσυναίσθηση και προθυμία να τους βοηθήσουν, να βιώνουν πιθανότατα υψηλότερα επίπεδα ψυχολογικής ευεξίας και ειδικότερα αναφορικά με τις θετικές και εμπιστευτικές σχέσεις που αναπτύσσουν με τους άλλους. Τέλος, η ικανότητα της Οργάνωσης-Εκτέλεσης σχετίζεται θετικά με τη διάσταση της Αυτο-αποδοχής και της Περιβαλλοντικής Γνώσης. Αυτό σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι που είναι πιο οργανωτικοί και προσανατολισμένοι στο στόχο, ορίζουν χρονοδιαγράμματα και πληρούν προθεσμίες, είναι πιθανότερο να αισθάνονται αφενός πιο ικανοποιημένοι από τον εαυτό τους και να νιώθουν υπερηφάνεια για ορισμένες από τις προσωπικές τους ιδιότητες και αφετέρου να έχουν μεγαλύτερο έλεγχο σε μια σειρά εξωτερικών δραστηριοτήτων, να διαχειρίζονται καλύτερα τις καθημερινές τους υποθέσεις και να επωφελούνται από τις εξωτερικές ευκαιρίες.
Η επίδραση των Δημογραφικών Παραγόντων
Σε μια προσπάθεια διερεύνησης της επίδρασης των δημογραφικών παραγόντων (Φύλο, Ηλικία, Εκπαίδευση, Επιχειρηματικός Τομέας, Επίπεδο Εργασίας) στη σχέση μεταξύ των εργασιακών συμπεριφορών και της ψυχολογικής ευεξίας, μόνο η δημογραφική μεταβλητή του Φύλου και της Εκπαίδευσης αποδείχθηκε ότι επηρεάζει την προαναφερθείσα σχέση. Πιο συγκεκριμένα, το Φύλο αποδείχθηκε ότι επηρεάζει τη σχέση μεταξύ της ικανότητας Προσαρμογής-Αντιμετώπισης και της διάστασης της Αυτο-αποδοχής, με τις γυναίκες να βιώνουν υψηλότερα επίπεδα αυτο-αποδοχής, συγκριτικά με τους άντρες, όταν τα επίπεδα της ικανότητας προσαρμογής-αντιμετώπισης παραμένουν σταθερά και για τους δυο. Με άλλα λόγια, οι γυναίκες, συγκριτικά με τους άνδρες, φαίνεται να είναι πιο ικανοποιημένες και υπερήφανες με τους εαυτούς τους, όταν έρχονται αντιμέτωπες με συμπεριφορές προσαρμογής και αντιμετώπισης στρεσογόνων καταστάσεων. Το παρόν εύρημα φαίνεται να δικαιολογείται από δεδομένα παλαιότερων εποχών, όπου επικρατούσε ανισότητα φύλου στον εργασιακό χώρο με τους άνδρες να συνηθίζουν φαινόμενα αυτο-αποδοχής κατά την επικράτηση τους σε υψηλές θέσεις εξουσίας και τις γυναίκες να αγωνίζονται συνεχώς προκειμένου να κερδίσουν υψηλότερες εργασιακές θέσεις. Συνεπώς, η έρευνα αποκαλύπτει ότι για μια γυναίκα θεωρείται επίτευγμα η επικράτηση της σε απαιτητικές καταστάσεις και για τον λόγο αυτό η αυτο-αποδοχή που εκλαμβάνει είναι υψηλότερης σημασίας και αποκτά μεγαλύτερη αξία, συγκριτικά με τον αντίκτυπο που έχει στους άνδρες.
Επίσης, η Εκπαίδευση αποδείχθηκε ότι επηρεάζει τη σχέση μεταξύ των εργασιακών συμπεριφορών και της προσωπικής ανάπτυξης με τα άτομα που είναι πιο μορφωμένα, να βιώνουν μεγαλύτερη ανάγκη για προσωπική ανάπτυξη. Αυτό αποδεικνύει την εσωτερική ανάγκη των ανθρώπων που συνεχίζουν την εκπαίδευση τους σε ανώτερα επίπεδα, να επιθυμούν να βελτιώσουν τους εαυτούς τους, να αναπτυχθούν και να διευρύνουν τις ικανότητες τους. Συνεπώς είναι πιθανότερο οι άνθρωποι που επιδιώκουν να βελτιώσουν το εκπαιδευτικό τους υπόβαθρο να αναπτύξουν σε υψηλότερα επίπεδα τα managerial competencies τους, καθώς απώτερος στόχος τους είναι η συνεχής βελτίωση και ανάπτυξη του εαυτού τους. Η παρούσα μελέτη αποκαλύπτει ότι όταν πρόκειται για τις εργασιακές συμπεριφορές που ένας εργαζόμενος επιθυμεί να αναπτύξει, η τάση για βελτίωση στην εκπαίδευση μπορεί να λειτουργεί ως παράγοντας διευκόλυνσης για την ενίσχυση του αισθήματος της προσωπικής ανάπτυξης και βελτίωσης.
Επιπλέον αξιοσημείωτες σχέσεις που υποστηρίζουν τη γενική βιβλιογραφία και αφορούν τις δημογραφικές μεταβλητές είναι οι ακόλουθες. Οι γυναίκες φάνηκε να παρουσιάζουν περισσότερα managerial competencies σχετικά με τους ανδρες και συγκεκριμένα υψηλότερα επίπεδα στις ικανότητες Υποστήριξης-Συνεργασίας και Οργάνωσης-Εκτέλεσης. Αυτό καταδεικνύει ότι οι γυναίκες, συγκριτικά με τους ανδρες, μπορούν να αναπτύξουν πιο υποστηρικτικές σχέσεις με τους συναδέλφους τους και μπορούν να δείξουν περισσότερο σεβασμό, εκτίμηση και στοργή προς τους άλλους. Αντίστοιχα, οι γυναίκες περισσότερο από τους άνδρες τείνουν να εργάζονται με πιο οργανωτικό και ευέλικτο τρόπο, προτιμούν να προγραμματίζουν εκ των προτέρων αντί να διευθετούν θέματα την στιγμή που προκύπτουν, καθώς και να ακολουθούν διαδικασίες και προκαθορισμένα πρότυπα.
Εφαρμογές σε τομείς εργασίας
Η μελέτη υπογραμμίζει τον σημαντικό αντίκτυπο των ευρημάτων στην κατανόηση των ανθρώπινων συμπεριφορών στην εργασία και συστήνει τον τρόπο με τον οποίο το ανθρώπινο δυναμικό ενός οργανισμού μπορεί να αξιοποιηθεί σωστά μέσω των κατάλληλων διαδικασιών που ακολουθούνται. Πιο συγκεκριμένα, ο τομέας των Προσλήψεων είναι ο πιο άμεσα επηρεασμένος τομέας, καθώς προσφέρει γνώση στους μελλοντικούς εργοδότες σχετικά με τις ιδανικές εργασιακές συμπεριφορές που θα πρέπει να αναζητούν στην διαδικασία πρόσληψης νέου προσωπικού, ούτως ώστε να εξασφαλιστεί υψηλότερη ψυχολογική ευημερία και διατήρηση των νεοεισαχθέντων. Πλεον οι υπεύθυνοι των προσλήψεων όχι μόνο θα μπορούν να αντιληφθούν καλύτερα ποιος εργαζόμενος ταιριάζει περισσότερο σε μια θέση εργασίας βάση των εργασιακών συμπεριφορών που καταδεικνύει, αλλά θα μπορούν επιπλέον να αναζητούν εκείνες τις εργασιακές συμπεριφορές στους μελλοντικούς υποψήφιους που θα έχουν περισσότερες πιθανότητες να προκαλέσουν αύξηση των συγκεκριμένων διαστάσεων της ψυχολογικής ευημερίας τους που είναι πιο ενδεδειγμένες για την συγκεκριμένη εργασιακή θέση που ενδιαφέρονται. Επιπλέον, τα ευρήματα της παρούσας μελέτης συνεισφέρουν γνώση στον τομέα της Μάθησης και της Ανάπτυξης. Ο κάθε νεοπροσληφθής θα μπορεί να εκπαιδεύεται σε εκείνες τις εργασιακές συμπεριφορές που έχουν αποδειχθεί ότι αυξάνουν τα γενικότερα επίπεδα της ψυχολογικής του ευεξίας στον οργανισμό, ώστε να στοχεύσει σε ένα καλύτερο εργασιακό αποτέλεσμα και μια εξαίρετη εξέλιξη στην καριέρα του. Συνεπώς, τα πλεονεκτήματα είναι εμφανή και στον τομέα της διαχείρισης της Απόδοσης των εργαζομένων καθώς και οι μελλοντικοί εργοδότες και οι εργαζόμενοι θα γνωρίζουν ποιες είναι οι ιδανικές εργασιακές συμπεριφορές στις οποίες πρέπει να επικεντρωθούν για να αυξήσουν την ψυχολογική ευεξία των υπαλλήλων τους και ως αποτέλεσμα αυτού να έχουν μια καλύτερη εργασιακή απόδοση. Ωφελημένοι αυτών μπορεί να είναι και οι πιο στρατηγικής φύσεως τομείς, όπως αυτοί του Σχεδιασμού Καριέρας και των Προαγωγών. Οι εργαζόμενοι ενδέχεται να καλλιεργήσουν και να αναπτύξουν αυτές τις εργασιακές συμπεριφορές που φαίνονται απαραίτητες για την εξέλιξη της καριέρας τους και για μια πιθανή προαγωγή τους στο μέλλον. Συνεπώς η εργασιακή απόδοση φαίνεται να διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο για την εξέλιξη και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού ενός οργανισμού και για τον λόγο αυτό κρίνεται μεγάλης σημασίας η επένδυση σε αυτήν, μέσω της καλλιέργειας των κατάλληλων εργασιακών συμπεριφορών.
Όλοι οι προαναφερθέντες τομείς αφορούν τον εργαζόμενο σε ατομικό επίπεδο, ωστόσο η παρούσα μελέτη προσδίδει οφέλη και στον εκάστοτε οργανισμό ως σύνολο. Οι τομείς που μπορεί να ωφεληθούν αφορούν την Οργανωσιακή Κουλτούρα, τον Σχεδιασμό του Εργατικού Δυναμικού παράλληλα με το Πλάνο Διαδοχής των εργαζομένων μιας εταιρείας. Γνωρίζοντας τις εργασιακές συμπεριφορές κάθε υπαλλήλου σε έναν οργανισμό, ο εκάστοτε εργοδότης θα είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται τις δυνατότητες και περιοχές προς βελτίωση του κάθε εργαζόμενου, στοχεύοντας στον σχεδιασμό της καταλληλότερης οργανωτικής δομής, κατά την οποία θα τοποθετεί τους εργαζόμενους στις θέσεις στις οποίες ταιριάζουν καλύτερα αναφορικά με τις εργασιακές συμπεριφορές που καταδεικνύουν και την ψυχολογικη ευεξία που απαιτείται για την αντίστοιχη θέση. Με αυτόν τον τρόπο ο σχεδιασμός του εργατικού δυναμικού μπορεί να επιτευχθεί καταλλήλως και με αντίστοιχο τρόπο να προγραμματιστεί και το πλάνο διαδοχής των εργαζομένων μιας εταιρείας. Επομένως, ο σωστός σχεδιασμός του εργατικού δυναμικού και το κατάλληλο πλάνο διαδοχής των εργαζομένων μιας εταιρείας, αποτελούν καταλυτικό παράγοντα επένδυσης σε μια καλή οργανωσιακή κουλτούρα η οποία ως στόχο θα έχει να διατηρεί ευχαριστημένους και ψυχολογικά υγιείς εργαζομένους.
Για την πλήρη έρευνα επικοινωνήστε με την κα Μαρία Ευφροσύνη Σερέτη εδώ.